در دنیای شگفت انگیز گیاهان دارویی، روغن زیره سبز مانند نگینی درخشان با عطر بینظیر است و سابقهای دیرینه در طب سنتی برای بهبود انواع بیماریها دارد. تحقیقات علمی فواید متعددی از این روغن را برای کاهش وزن و تناسب اندام، بهبود سلامت پوست و مو، کاهش درد و التهاب نشان داده است. در ادامه این مطلب، هر یک از خواص روغن زیره سبز و نحوه استفاده از آن به طور کامل بررسی میشود.
روغن زیره سبز چیست؟
روغن زیره سبز از دانههای گیاه زیره سبز (Cuminum cyminum) استخراج میشود. این گیاه یک ساله علفی، از خانواده چتریان (Umbelliferae) است و در مناطق بومی مدیترانه و آسیای غربی میروید. زیره سبز به شکل نوارهای باریک، بسیار معطر و نافذ هست. به دلیل طعم گرم و عطر منحصر به خود، کاربرد گستردهای در چاشنیهای آشپزی، تهیه انواع دمنوش و دیگر غذاهای مختلف در سراسر جهان دارد. علاوه بر این، خواص روغن زیره سبز در طب سنتی به عنوان مکمل درمانی، برای بهبود انواع بیماریهای و افزایش سلامتی بدن بسیار موثر میباشد.
تفاوت روغن زیره سبز و سیاه
زیره سبز و سیاه هر دو طبع خیلی گرم و خشک دارند، ولی از لحاظ گیاه شناسی، شکل ظاهری و برخی خواص درمانی با یکدیگر متفاوت هستند. زیره سبز دانههای کوچکتر و باریک به رنگ سبز روشن یا قهوهای مایل به زرد داشته، در حالی که زیره سیاه با دانههای درشت و به رنگ قهوهای تیره یا سیاه میباشد. به همین ترتیب روغن زیره سبز از لحاظ طعم و عطر نیز متفاوت با روغن زیره سیاه است.
راهکار تشخیص روغن زیره سبز خالص و طبیعی
تشخیص روغن زیره سبز طبیعی از روغن زیره سیاه میتواند چالش برانگیز باشد، برای انتخابی درست باید تا حدودی از ظاهر و عطر مختص به آنها مطلع شد. همچنین برای بهرهمندی از نهایت خواص روغن زیره سبز، میبایست محصول طبیعی باکیفیت را انتخاب و سپس با مشورت پزشک به روش صحیح استفاده کرد.
- رنگ
روغن زیره سبز، رنگ زرد روشن تا قهوهای مایل به سبز دارد و روغن زیره سیاه به رنگ قهوهای تیره متمایل به سیاه میباشد.
- بو
روغن زیره سبز بویی گرم، خاکی و کمی مرکباتی دارد، در روغن زیره سیاه این بو کمی تندتر، تلخ و متمایل به دودی میشود.
آشنایی با انواع خواص روغن زیره سبز
روغن زیره قطرهای معطر و گنجینهای از خواص درمانی برای تسکین دردها، تقویت سیستم ایمنی و هضم بهتر غذا و یار همیشگی سلامتی بدن است. این عصاره طبیعی خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانهای قوی دارد که برای تناسب اندام و همچنین مراقبت از زیبایی پوست و مو اثربخش هستند. برخی از مهمترین خواص روغن زیره سبز در طب سنتی عبارتند از:
- بهبود سلامت گوارش
خاصیت ضد میکروبی روغن زیره میتواند باکتریهای مضر از رودهها را پاکسازی میکند. همچنین علائم سوء هاضمه را تسکین میدهد و برای کاهش نفخ، کمک به هضم غذا، رفع یبوست، درمان اسهال موثر است.
- کاهش التهابات و دردهای عضلانی
روغن زیره سبز دارای خواص ضد التهابی قوی است که میزان درد و التهاب در مفاصل، عضلات و سایر قسمت های بدن را به طور چشمگیری کاهش میدهد. همچنین خاصیت ضد درد این روغن در طب سنتی برای کاهش علائم آرتروز و تسکین دردهای مختلف مانند سردرد، دندان درد و غیره توصیه میشود.
- تقویت سیستم ایمنی
زیره سبز به دلیل وجود آنتی اکسیدانهایی مانند ویتامین C و کاروتنوئیدها، با تقویت سیستم ایمنی بدن به مبارزه با عفونت ها کمک میکند. به همین ترتیب روغن زیره سبز خاصیت ضد ویروسی و ضد باکتری دارد و برای پیشگیری از عفونتهای قارچی، پوستی، تنفسی و ابتلا به بیماریهای مختلف مطلوب میباشد.
مهمترین نکته برای قبل از مصرف روغن زیره سبز
قبل از استفاده از روغن زیره، حتماً باید تست حساسیت انجام شود. برای این کار، چند قطره از روغن را روی قسمت کوچکی از پوست خود مالش داده شده و تا 24 ساعت هر گونه واکنشی مانند قرمزی، تورم یا خارش میشود. در صورت عدم بروز هیچ گونه از این علائم میتوان با خیالی آسوده از خواص روغن زیره سبز بهرهمند شد.
کاهش وزن و تناسب اندام با روغن زیره سبز
خواص روغن زیره سبز به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی خاص از جمله تیمول و کارون، میزان متابولیسم بدن را افزایش میدهد. به همین ترتیب کالری بیشتری در بدن مصرف شده و با ایجاد گرما در موضع موجب کمک به لاغری میشود. در سالهای اخیر، تحقیقات علمی فواید متعددی از این روغن گیاهی را برای سلامتی، از جمله کمک به کاهش وزن و تناسب اندام، نشان داده است. این موارد عبارتند از:
- کاهش اشتها
با مصرف روغن زیره سبز هورمونهای سیری در بدن (مانند لپتین و PYY) تحریک شده و این امر تاثیر به سزایی در کاهش اشتها و افزایش احساس سیری دارد.
- بهبود هضم غذا
روغن زیره به دلیل خواص ضد اسپاسم و ضد التهابی میتواند حرکت بهتر غذا در رودهها و هضم راحت کمک کند و نفخ را کاهش دهد.
- کاهش التهاب
التهاب مزمن یکی از عوامل اصلی افزایش وزن و چاقی هست، روغن زیره سبز با خواص ضد التهابی خود موجب کاهش این التهاب در بدن و در نتیجه کاهش وزن میشود.
اثرات روغن زیره سبز در سلامت کبد
تحقیقات علمی نشان داده که روغن زیره دارای خواص آنتی اکسیدانی قوی است که میتواند به محافظت از سلولهای کبد در برابر آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد کمک کند. همچنین خواص روغن زیره سبز ضد التهاب میباشد و این باعث پیشگیری از بیماری کبد چرب، سیروز و سایر مشکلات کبدی میشود. روغن زیره برای کبد تاثیرات مثبتی بسیاری دارد و با بهبود عملکرد آنزیمهای کبدی، تسهیل هضم غذا و سم زدایی بهتر بدن را فراهم میسازد.
خواص روغن زیره سبز و سلامتی بانوان
برخی مطالعات نشان دادهاند که روغن زیره تاثیرات به سزایی در تنظیم هورمونهای زنانه مانند استروژن و پروژسترون، افزایش گردش خون در رحم و تخمدانها دارد. لذا میتوان گفت که خواص روغن زیره سبز به افزایش باروری در زنان کمک میکند. دیگر خواص روغن زیره برای کیست تخمدان و مراقبت از سلامتی بانوان در ادامه بیان میشود.
- تنظیم هورمونها
عدم تعادل هورمونی یکی از علل اصلی مشکلات تخمدان مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. روغن زیره سبز موجب به پیشگیری از بروز این عارضه برای بانوان میشود.
- کاهش درد قاعدگی
همچنین خواص روغن زیره سبز مالشی به بهبود علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، یائسگی و سایر مشکلات هورمونی و علائمی مانند آکنه، رشد موهای زائد و نامنظم شدن قاعدگی کمک میکند.
افزایش شفافیت پوست و تقویت موها با مصرف روغن زیره سبز
روغن زیره سرشار از اسیدهای چرب ضروری مانند اسید لینولئیک و اسید اولئیک است به همین دلیل موجب حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از خشکی و پیری زودرس آن میشود. همچنین مواد مغذی موجود در روغن زیره مانند آهن، مس و ویتامین B6 برای سلامت مو ضروری هستند. استفاده از روغن زیره طبیعی اصل برای مو میتواند به تقویت پیاز مو و جلوگیری از ریزش مو کمک کند. برخی دیگر از خواص روغن زیره سبز برای پوست صورت و مو عبارتند از:
- بهبود التهاب، خارش و قرمزی پوست
ماده موثره این روغن، تولید هیستامین (یک ماده شیمیایی التهابی در بدن) را کاهش میدهد و به این ترتیب خواص روغن زیره سبز مالشی برای کاهش التهاب پوست و تسکین قرمزی و خارش موثر است.
- پیشگیری از چین و چروک
روغن زیره سبز میتواند به افزایش تولید کلاژن و الاستین در پوست کمک کند و در نتیجه چین و چروک و خطوط ریز پوست را به طور چشمگیری کاهش میدهد.
- افزایش رشد مو
روغن زیره برای مو اثرات شگفت انگیزی دارد و به دلیل تقویت مو، افزایش گردش خون در پوست سر، رساندن مواد مغذی بیشتر به فولیکولهای مو رشد موهای سر را دوچندان میکند.
- رفع شوره سر
خواص روغن زیره سبز ضد قارچی است و عوامل ایجاد کننده شوره سر را کاملا برطرف میسازد، در نتیجه با مداومت مصرف این عارضه برطرف خواهد شد.
روشهای مصرف روغن زیره سبز
روغن زیره روشهای مصرف مختلفی به صورت موضعی برای پوست و مو، ماساژ، استحمام و استنشاق دارد. برای مثال روزانه مقدار مجاز از روغن زیره سبز را میتوان در پخت و پز یا به صورت ترکیبی با انواع نوشیدنیها و سایر مواد غذایی استفاده کرد. همچنین برخی دیگر از شیوههای مصرف این روغن به شرح زیر است.
- ترکیب با روغن پایه
2 تا 3 قطره روغن زیره سبز را با 1 قاشق چایخوری روغن پایه مانند روغن نارگیل، روغن بادام یا روغن زیتون مخلوط کرده و در ناحیه مورد نظر ماساژ میدهند.
- استفاده موضعی
در این روش پس از شستشو و خشک کردن ناحیه مورد نظر، مقداری از روغن زیره با انگشتان، حرکات دایرهای و ملایم تا مرحله جذب کامل بر روی پوست و مو یا محل مورد نظر مالش داده میشود.
- ماساژ درمانی
روغن زیره سبز ترکیبی با روغنهای پایه را میتوان به عنوان روغن حامل در ماساژ درمانی و برای تسکین دردهای عضلانی، درد مفاصل، سردرد و دردهای قاعدگی استفاده کرد. برای این خواص روغن زیره سبز، مطابق روش مصرف موضعی، مقداری از این محصول برای ماساژ ناحیه مورد نظر استفاده میگردد.
- استنشاق
اضافه کردن چند قطره از روغن زیره به دستگاه بخور یا دستگاه دیفیوزر برای رفع احتقان، پیشگیری از عفونتهای ریه، بهبود تنفس بسیار موثر است.
- روشهای دیگر
چند قطره روغن زیره غلیظ را میتوان به شامپو یا نرم کننده همچنین کرمهای مرطوب کننده مصرف روزمره اضافه و از آن به عنوان محصولات مراقبتی پوست و مو استفاده کرد.
عوارض جانبی احتمالی زیره سبز
به طور کلی روغن زیره اگر در مقادیر کم و مطابق با دستور پزشک مصرف شود، عوارضی را به دنبال نخواهد داشت و خواص روغن زیره سبز بیخطر تلقی میشود. با این حال، برخی افراد به دلیل واکنشهای آلرژیک، ممکن است عوارض جانبی خفیفی مانند حالت تهوع، استفراغ یا اسهال را تجربه کنند.
هشدارهای مصرف و نکات مهم خواص روغن زیره سبز
- بانوان باردار و شیرده تنها با دستور پزشک، مجاز به مصرف زیره و انواع فرآوردههای آن هستند.
- در صورت داشتن بیماری زمینهای و مصرف داروهای مختلف، برای اطمینان از نداشتن تداخل دارویی باید در مورد مصرف روغن زیره با پزشک معتمد مشورت شود.
- روغن زیره سبز را باید از محل فروش معتبر خریداری و در ظروف شیشهای تیره، در جای خنک و دور از نور نگهداری کرد.
- برای اولین بار، باید مقادیر کمی از روغن زیر سبز استفاده شود و به تدریج این میزان مصرف افزایش یابد.
